Hakem sözleşmesi ile iki taraf arasındaki uyuşmazlığı çözmeyi üstlenen kişiye hakem denir. [i]

Taraflar ile hakem arasında yapılan TBK hükümlerine tabi bir sözleşmedir. Hakem sözleşmesi ücretli yapılır ise hizmet sözleşmesidir. Ücretsiz yapılır ise vekalet sözleşmesidir. Tahkim ve yetki sözleşmeleri aksine yazılı şekil kuralı bulunmamaktadır.[ii]

Kuru’ya göre; hakemler mahkeme tarafından seçilse bile taraflar ile hakem arasında bir hakem sözleşmesi yapılmış sayılır. Bunun gibi, taraflardan her biri kendi hakemini seçse bile bunu yaparken diğer tarafın seçmiş olduğu hakem ile hakem sözleşmesi yapmış sayılır. Hiç kimse hakem sözleşmesini kabul etmek zorunda değildir. Bu nedenle bir kimsenin hakem olarak atanması, yalnızca hakem sözleşmesini hazırlayıcı bir icaptır.[iii]

Hakemin kabulü ile sözleşme meydana gelir. İlgili taraf ve hakem TBK hükümlerine göre sorumludur. Hakemler, verdikleri hükümlerden ötürü yalnızca hakimler ile ilgili olan hükümlere göre sorumlu tutulabilirler.[iv]

Taraflar hakem seçimi konusunda anlaşamazlar ise mahkeme taraflardan birinin talebi üzerine hakemi belirleyebilir. Üç hakem seçilecek ise taraflar birer hakem seçer. Seçilen iki hakem üçüncü hakemi belirler. Taraflar bir ay içerisinde kendi seçecekleri hakemi belirleyemez ya da seçilen hakemler üçüncü hakemi görevlendiremez ise yine mahkeme hakem ya da hakemleri belirleyecektir.[v] Son olarak hakem seçme görevi verilen bir kurum ya da kuruluş bu görevini yerine getirmez ise mahkeme hakemi belirleyecektir. Mahkemenin bu yöndeki kararları adına temyize başvurulamaz. Hakemin birden fazla olması durumunda en az birinin hukukçu ve beş yıl deneyimli olması gerekir.[vi]

Hakem sözleşmesinin vekil ile yapılabilmesi için özel yetki gerekir. Ancak vekilin vekalet sözleşmesinde yer alan tahkim sözleşmesi yapma yetkisi, hakem sözleşmesi yapma yetkisini de içerisinde barındırır.[vii]

Hakemler üçüncü kişi olmalıdır. Taraflar kendi içlerinde hakem olamaz. Fiil ehliyetine sahip gerçek ve tüzel kişiler hakem olabilir. Ancak yabancı bir resmi makam hakem olamaz.[viii]

Hakimler ve Savcılar hakemlik yapamaz.[ix]Bir tarafın vekili ya da kanuni temsilcisi, temsil ettiği kişinin aynı davada hakemi olamaz.[x] Bunun dışında noterler ve avukatlar hakemlik yapabilir.[xi]

Hakemlerin görevleri herhangi bir nedenle sona ermesi durumunda görevi sona eren hakemin seçim usulü uygulanarak onun yerine yeni hakem belirlenir. Hakem değişimi sırasında geçecek olan süre tahkim süresinden sayılmaz. Ancak bu aşamada belirtilmelidir ki hakem ad ve soyadları tahkim anlaşmasında açıkça belirtilmiş ise hakemin, hakem kurulunun karar alma çoğunluğunu ortadan kaldıracak sayıda hakemin görevi herhangi bir nedenle son bulursa tahkim süreci de sona ermiş olacaktır.[xii]

Hakem sözleşmelerinde ücret taraflarca kararlaştırılır. Ücret belirlenmemiş ise Hakem ücret tarifesine göre ücret belirlenecektir.[xiii]

[i] KURU, Hukuk Muhakemeleri Usulü, c.6 s.5998

[ii] KURU, Hukuk Muhakemeleri Usulü, c.6 s.5997; YILMAZ-ARSLAN -TAŞPINAR- HANAĞASI s.807

[iii] KURU, Hukuk Muhakemeleri Usulü, c.6 s.5997

[iv] KURU, Hukuk Muhakemeleri Usulü, c.6 s.5998

[v] YILMAZ-ARSLAN -TAŞPINAR- HANAĞASI s.808

[vi] KURU, Medeni Usul Hukuku s.731

[vii] KURU, Medeni Usul Hukuku s.731

[viii] KURU, Hukuk Muhakemeleri Usulü, c.6 s.5999

[ix] Yarg. İBK T. 13.05.1964 sy.01/03 RG 08.07.1964, s.11748, (YILMAZ-ARSLAN -TAŞPINAR- HANAĞASI s.807)

[x] KURU, Hukuk Muhakemeleri Usulü, c.6 s.6001

[xi] KURU, Medeni Usul Hukuku s.731

[xii] KURU, Medeni Usul Hukuku s.731

[xiii] YILMAZ-ARSLAN -TAŞPINAR- HANAĞASI s.808