• Giriş

Güvence kapsamına ek sözleşme maddesi ile alınabilecek bu zarar türleri uygulamada genel işlem şartı gibi sözleşmelere eklenebildiği için önem kazanmaktadır. Sayılan zarar türlerinden bağımsız olarak bir olay türü olmasa da uygulamada sorun yaratan yoksun kalınan kar ve araç değer kaybı istemlerinin üzerinde bu aşamada bir kez daha durulmalıdır. Sözü edilen istemlerden yoksun kalınan kazancın güvence kapsamına alınabilmesi sözleşmeye ek madde konulmasına bağlıdır. Aynı şekilde araç değer kaybı ve ikame araç kiralama bedeli ayrıca belirtilmedikçe güvence kapsamında değildir.[1] Bu duruma ilişkin ispat yükü yine sigortacıdadır.

  • Türkiye Sınırları Dışında Ortaya Çıkan Zararlar

KSGŞ gereği kasko sigortası sözleşmesi, yalnızca Türkiye sınırları içerisinde gerçekleşecek olan rizikoları güvence altına almaktadır. Ek sözleşme maddesi ile yurt dışında oluşabilecek zararlar da kapsam içerisine alınabilir. Yurt dışına çıkacak olan kişinin, bu durumu riziko tehlikesini artıran neden olarak bildirme yükümlülüğü yoktur.[2]

Kanımızca; ek sözleşme hükmünde yurt dışında gerçekleşen zararlar güvence kapsamı içerisine alınır ise Türkiye dışındaki tüm ülkeler kapsamın içerisinde olacaktır. Yurt dışından Türkiye’ye gelen araçlar ise Türkiye’de sigortalanmaları durumunda yine Türkiye sınırları içerisinde güvence kapsamında olabilecektir.

  • Terörle Mücadele Kapsamında Oluşan Zararlar

3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu[3] m.6’da yer alan terör eylemi tanımına yollama yapılarak kloz kapsamı oluşturulmuştur. Bunun dışında 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK)[4] içerisinde belirtilen herhangi bir suç tipi terör amacına yönelik olarak işlenir ise terör suçu olarak adlandırılmaktadır.[5]

Gerek sözü edilen terör eylemleri gerek bu eylemlerin kamu güçlerince önlenmesi sırasında oluşabilecek zararlar, KSGŞ m.4.3 gereği ek hüküm ile sözleşme kapsamına alınabilir.

Güvenlik güçlerinin operasyon yapacağı kesin olan bir bölgedeki araçların sigortalanması durumunda, gerçekleşmesinde kesinlik ya da yüksek olasılık bulunduğu için bir rizikodan söz edilebileceği tartışmalıdır.[6]

Terör eylemlerini önleme kapsamında devletin de bir tazminat yükümlülüğü bulunmaktadır. 5233 Sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun[7] m. 5 gereği; Terör eylemleri ve önleme girişimleri sonucu olası zararları öncelikli olarak sigorta şirketleri karşılar. Devletin sorumluluğu sigorta şirketlerince karşılanamayan eş deyişle sigorta şirketlerinin yapmış olduğu ödeme sonrası arta kalan zarar adına bulunmaktadır.[8]

Kanımızca; bir kamu görevlisinin, söz konusu zararın oluşma olasılığı göreli daha yüksek bir bölgeye atanması durumunda sigorta şirketine tehlikenin ağırlaştığını bildirmelidir.

  • Grev, Lokavt, Halk Hareketleri ve Bunları Önlemek Adına Gerçekleşen Eylemler Sonucu Oluşan Zararlar

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda[9] düzenlenen grev ve lokavt haklarının kullanılması ve bu tür eylemlerin olumsuz sonuçlarının yetkililerce önlenmesi sırasında oluşabilecek zararlar, KSGŞ m. 4 gereği ek hükümle güvence altına alınabilecek zararlar kapsamındadır.

Kargaşa kavramı, bir topluluğun arasında yaşadığı düşünce uyuşmazlığı olarak görülürken halk hareketi, ayrık birkaç topluluk eylemi dışında toplumun önemli bir çoğunluğunun karıştığı eylem biçimidir.[10]

  • Deprem, Toprak Kayması, Fırtına, Dolu, Yıldırım, Yanardağ Püskürmesi Nedeniyle Ortaya Çıkan Zararlar

Kasko Sigortası Genel Şartlarının yürürlüğe girdiği ilk durumda ek hüküm ile güvence, yalnızca deprem ve yanardağ püskürmesinden kaynaklanan zararlar bağlamında sağlanmaktaydı. Özellikle Karadeniz bölgesinde görülen toprak kayması ve yurdun her bölgesinde görülebilen dolu yağması gibi olaylar sonucunda araçlar zarar görebilmektedir. Bu nedenle toprak kayması, fırtına, dolu ve yıldırım gibi doğal nedenler de ilgili klozun kapsamına alınmıştır.[11]

  • Sel ve Su Baskını ile Ortaya Çıkan Zararlar   

Kanal, baraj, ırmak taşması ya da deniz ve okyanuslardan kaynaklı gelgitler sonucu aracın hasara uğraması durumu ek hükümle güvence kapsamına alınabilen zararlar içerisinde öngörülmüştür. (KSGŞ m. 4.5)

Aniden gerçekleşen sel ve su baskını nedeniyle aracın hasar görmesi KSGŞ, a.1/b maddesi kapsamına girmektedir. Çünkü sigortalının istenci dışında ani ve beklenmeyen bir durum gerçekleşmiştir.[12]

Su taşması, yüklenici özel bir şirketin ihmali sonucu ya da belediyenin alt yapı çalışmaları konusunda yükümlülüklerini yerine getirmemesi ile aşırı boyutlara ulaşmış olabilir. Bu tür durumlarda tazminat ödeyen sigortacının rücu hakkı saklıdır.[13]    

  •    Sigara Vb. Maddelerin Değmesi Sonucu Ortaya Çıkan Zararlar

Ek sözleşme hükmüyle güvence kapsamına alınabilecek bu zarar türünde sigara ve benzeri maddeler aracılığı ile yangın dışında oluşabilecek zararlar güvence kapsamına alınmıştır. Yangın dışında anlatımı ile güvencenin kapsamı dar tutulmaktadır.[14]

Sigara kullanılması sonucu aracın döşemesinde ya da diğer bölümlerinde oluşan zararların giderilmesi sonucu sigorta şirketinden bu ek güvence maddesi ile istemde bulunulabilir. Sigara kullanan kişinin kusuru sigortalının tazminat istemini etkilemeyecektir. Meğerki zarara yol açan eylem kasten gerçekleşmemiş olsun.   

  • Aracın Değer Kaybı ve Yoksun Kalınan Kazanç İstemi

Aracın riziko sonrası değer kaybı KSGŞ’de yer almamakla birlikte ek sözleşme hükmü ile güvence kapsamı altına alınabilir. Aracın değer kaybı, sigortalının doğrudan malvarlığında meydana gelen eksilmedir ve fiili zarardır. Değer kaybı dışında ikame araç kiralanması yükümlülüğünü de maddi zarar olarak nitelendiren Yargıtay bu istem için de sözleşmede ek güvence hükmü aramaktadır.[15]

KSGŞ’de öngörülen ise aracın kısmen ya da tamamıyla hasara uğraması sonucu aracın onarılarak yeniden kullanıma sunulması ya da yeni bir aracın özgülenmesine kadar geçecek olan sürede sigortalının uğradığı kazanç kayıplarıdır. İlgili kloz, kazanç kaybının ek sözleşme hükmüyle güvence kapsamına alınabileceğine ilişkindir.

Aracın kullanılamamasından ötürü oluşabilecek zararların güvence kapsamı altına alınması, aracın ticari amaçla ve etkin olarak kullanıldığı durumda önem kazanır. Aracın trafikte olmadığı süreç içerisinde yoksun kalınan kazanç ya da kar miktarı önemli bir tazminat alt ögesi olabilir.

Kanımızca; ikame araç kiralanmasına ilişkin istem ile yoksun kalınan kazanç istemi aynı anda öne sürülmemelidir.

  • Yetkisiz Kimseler Aracılığı ile Aracın Çekilmesi Sonucu Oluşan Zararlar

Araç iyesi sigortalının haberi olmaksızın aracının çekilmesi sonucu oluşabilecek zararlar, ek hükümle sözleşme kapsamına alınabilir. Ek güvence kapsamına alınmadığı durumda bu klozda söz edilen neden ile riziko gerçekleşir ise rizikonun tazminat kapsamı dışında kalma olasılığı bulunmaktadır. Bu durumun ispat yükü yine sigortacıdadır.

Sigortalının aracı kendi olanaklarıyla kaza yerinden çekmesi sonucu oluşan zararının güvence kapsamı dışında olduğunu öne süren sigortacının istemine karşın Yargıtay;[16] “sigortalının aracını kaza yerinden kendi olanakları ile çekmesinin, oluşan hasarla bir illiyet bağı saptanamamıştır. Bu nedenle ilgili riziko güvence kapsamındadır,” yönünde karar vermiştir.

  • Patlayıcı, Parlayıcı, Yakıcı Maddeler Aracılığı ile Ortaya Çıkacak Zararlar

Patlayıcı, parlayıcı, yakıcı maddeler anlatımı ile kapsam geniş tutulmuştur. Akaryakıt türleri, tüp, havai fişek gibi birçok madde bu kapsam içerisindedir. Nitekim Yargıtay; davacı sigortalının, aracının buz tutan camlarındaki buzların erimesini sağlamak için şoför bölümünde bulunan iki gaz tüpünden birisini yakmasından sonra diğer gaz tüpünün gaz kaçırması sonucu yangın çıkması ve aracın kısmen hasara uğramış olması nedeniyle tazminat istemini, sözleşme içerisinde ek güvence kapsamında ilgili kloz yer almadığı için reddetmiştir.[17] 

Önemle vurgulanmalıdır ki yakıcı madde aracın yükü ise (benzin vb.) diğer yük türlerinde olduğu gibi yük üzerinde oluşan hasarlar kasko sigortası kapsamında değildir.[18]

  • Aracın İddia ve Yarışlara Katılması Nedeniyle Oluşan Zararlar

Yargıtay; klozda sözü edilen yarış sözcüğünden gerekli izinlerin alındığı organize yarışların anlaşılması gerektiğini vurgulamaktadır.[19] Kişilerin kendi aralarında düzenledikleri yarışlar ve iddialar sonucu oluşan hasarlar ek güvence maddesi ile kapsam altına alınamayacaktır. Yine aynı karar içerisinde Yargıtay’a göre; hasar, organize bir yarış içerisinde oluşsa bile ek sözleşmeye güvence maddesinin konulmamış olması durumunda olası zararlar güvence kapsamı dışındadır.[20]

  • Aracın Çalınması Sonucu Ortaya Çıkacak Olan Hasarlar

Yargıtay’a göre çalınan araç hasarlı bulunursa sigorta tazminatı ödenir.[21] Bu kanımızca KSGŞ m. a. 1’in gereğidir. KSGŞ m.4’te yer alan klozda belirtilen aracın anahtarının ele geçirilmesi ya da çalmaya teşebbüs sırasında oluşabilecek zararların ek hüküm ile güvence kapsamına alınabileceğidir.  

Sözü edilen güvencenin etkinlik kazanması, sigortalının aracını otopark görevlisine, servis görevlisine ya da oto yıkamacıya vermesi sonucu bu kişiler tarafından çalınması durumunda değil, araç bu işletmelerde bulunurken üçüncü kişiler tarafından çalınması durumunda olanaklı olacaktır.[22]

  • Kemirgen Hayvanların Vereceği Zararlar

Fare ve benzeri kemirgen hayvanların günlük yaşam içerisinde bir aracın lastiğine, döşemesine ve diğer ögelerine zarar vermesi durumunda işlerlik kazanacak olan bu riziko türü Yargıtay’a göre ayrıca güvence kapsamına alınmalıdır. A.1 maddesi kapsamında yer alan yaşam içerisindeki öngörülemez bir riziko türü değildir.[23]

  • Rizikoya Neden Olay Nedeniyle Ortaya Çıkmadıkça Her Türlü Mekanik, Elektrik ve Elektronik Donanımda Ortaya Çıkan Hasarlar

Araç üzerinde gerçekleşen rizikonun sigorta kapsamına girmeyen bir olaydan doğması ve sonucunda klozda söz edilen şekilde zarar ortaya çıkması durumunda, ek sözleşme ile güvence kapsamına bu zarar klozu alınmışsa tazminat yükümlülüğü doğacaktır. Ek güvenceye yalnızca elektronik aksam ve lastikler eklenmesinin nedeni; sigortacının tüm riziko türlerinden sorumlu tutulmasına yol açacak bir sonucun önüne geçilmek istenilmesidir.[24]

Yargıtay bir kararında; “sekiz ay öncesinde gerçekleşen sel sonucu elektronik aksamın bozulduğunun öne sürülmesi üzerine; “sel olayının aracın elektronik aksamını bozması ile bir illiyet bağı kurulamamıştır,”[25] anlatımına yer vermiştir. Bu nedenle rizikonun elektronik aksam klozu ile güvence altına alınması gerekir.

Bir görüşe göre; güvence kapsamına aracın günlük yaşamda kullanımının sonucu olarak kendiliğinden ortaya çıkan zararlarda bu klozun içerisinde görülmelidir.[26] Ancak sözü edilen durumlar da bu klozun içerisinde görülürse KSGŞ m. 4. 14; Yağsızlık, susuzluk, donma, bozukluk, eskime, çürüme, paslanma ve bakımsızlık nedeniyle meydana gelen zararlar, klozu ile iç içe geçen bir durum söz konusu olur.[27]

  • Yağsızlık, Susuzluk, Donma, Bozukluk, Eskime, Çürüme, Bakımsızlık Nedeniyle Ortaya Çıkan Zararlar

Sigortalı aracın motorunun yağsız kalması, mekanik ya da elektronik aksamının bakımsızlık nedeniyle arızalanması gibi durumlarda bir zarar ortaya çıkarsa kasko sigortası sözleşmesine ek olarak bu güvence hükmü eklenilmiş ise zararın tazmini gerekecektir. Uygulamada sigorta şirketleri bu klozu yeni araçlar için sözleşmeye ekleyip ek prim ödemesi almayı yeğlemektedirler. Oysa bu kloz daha çok 8(sekiz) yaş ve üzeri araçlar için gereklidir.[28] Sekiz yaş ve üzeri araçlara ilişkin kasko sigortası sözleşmelerinde ise sigorta şirketleri bu kloza yer vermeme eğilimdedir.

[1] Y. 11 HD. T.15.01.2001, E.2000/9279, K.2001/126. (ÇELİK- LALE, s 501.)

[2] ÖZKAN, s.79

[3] RG, T. 12.04.1991, S. 20843.

[4] RG, T.26.09.2004, S.25611

[5] ÜNAN, c.5, s.109

[6] ÜNAN, c.5, s. 111

[7] RG, 04.10.2016, s.29847.

[8] ÜNAN, c.5, s. 114

[9] RG, T. 07.11.2012 S. 28460.

[10] Y. 11.HD., T. 08.05.1984, E.1984/1950, K.1984/273 (ÖZKAN, s. 78)

[11] ÖZKAN, s.80.

[12] Y. 11.HD., T. 12.05.2003, E.2002/12574, K.2003/5005, (ÇELİK- LALE, s 506)

[13] Y. 17.HD, T. 05.06.2017, E.2016/13045, K.2017/6381 (ÖZKAN, s,81)

[14] ÖZKAN, s. 82.

[15] Y. 11. HD, T. 31.05.2005, E. 2004/3897, K. 2005/429. (ÇELİK-LALE, s. 510).

[16] Y. 11. HD, T. 30.06.2005, E. 2004/10182, K. 2005/6984.

[17] Y. 11 HD, T. 19.02.1987, E.1986,6841, K.1987/620 (KESKİN Fikri Tunç, Uygulamada Sigorta Hukuku, Adalet Yay., Ankara, 2017, s. 1158).

[18] ÇELİK-LALE, s. 509.

[19] Y. 11.HD., 29.09.1983, E.1983/3669, K.1983/3931, (ÖZKAN s. 86).

[20] Y. 11.HD., 29.09.1983, E.1983/3669, K.1983/3931 (KESKİN, s.1157).

[21] Y. 11.HD., 23.06.2006, E.2005/3077, K.2006/2973, (ÇELİK-LALE, s. 515).

[22] ÖZKAN, s.89.

[23] Y. 11 HD, 23.06.2006, E. 2004/11479, K.2005/8805. (ÇELİK-LALE, s.512.)

[24] ÖZKAN, s.92,93

[25] Y. 11 HD. T. 26.06.2006, E.2005/7196, K.2006/7424. (ÇELİK-LALE, s.515).

[26] ULAŞ s. 639; TAŞYÜREK, s.47’ aktaran ÖZKAN s.94

[27] ÖZKAN, s. 95.

[28] ÖZKAN, s. 91.